Heime på Vestlandet – og elles langs kysten i landet vårt – har geita vore ein av dei viktigaste hjelparane til å halde kulturlandskapet opent og vakkert. Dei klatrar overalt, med nysgjerrig mine, desse skjeggete skapningane. Men dei marokkanske slektningane tar steget endå lenger, dei klatrar til topps og fyler opp tre langs landevegen.
Geitekjøttet har dessverre fått eit dårleg rykte, i alle fall her heime. «Det smakar gamal geit» har nærast blitt eit skjellsord. Paradoksalt viser det seg at nettopp gammal geit er grunnlaget frå dei aller beste spekepølsene som finns her til lands, dei som er lagd av legenda Magnhild Dyrdal. Den kraftige smaken eigner seg veldig godt til salting, røyking og speking.
Er du på jakt etter den milde, men likevel sereigne smaken av får som ikkje ein gong eit utebeitande lam kan matche, er kjeet verkeleg valet. Heldigvis er tilgangen til kje blitt betre med årene. Det finn bønder (med nettbutikkar) som sel slikt kjøtt året rundt. Men tilgangen er kanskje aller best om våren og hausten.
Eg for min del fann ein pakke grytekjøtt med bein på frå Kandal kjøtt i Nordfjord, som alltid leverer fabelaktige varer. Kvar sommar er det fast ritual å grille kjelår – heile, eller utbeina.
Men pakka med kjekjøtt frå fryseboksen fekk meg til å tenke på min aller første tur til Marokko. På veg opp til toppen av dei mektige Atlasfjella gjekk det geiter overalt. men på veg inn til tusen-og-ein-natt-byen Marrakech beita fleire tital geiter i trea langs vegane, på jakt etter grønt å putte i magen.
Ute ved kysten i Essaouira, den kvitmala, eldgamle handelsbyen som inspirerte Torbjørn Egner til å skrive om Kardemommeby, fekk vi servert søtlege smakseksplosjonar av fårekjøtt med couscous til. Eg mistenker sterkt at det var kje eller ung geit i gryteretten som dukka opp under lokket på tagine-gryta. I alle fall tålte kjøttet godt dei mange kryddernyansane i oppskrifta.
Dette er mitt enkle forsøk på å heidre kje og geiter i alle verdsdelar. Dessverre har den vesle taginen min av keramikk sprukke med årene. Derfor bruker eg heller ei leirgryte med lokk (ein klassisk Römertopf) som gjer at du får eit fantastisk mørt og smakfullt resultat. All dampen held seg i gryt under steikinga, og gjer at kjøttet og mørnar utan å bli tørt.
Oppskrift på marokkansk(inspirert) kjegryte/geitegryte
(nok til fire personer)
- Om lag 600 gram reinskore kje/geitekjøtt (eller om lag ein kilo med bein på, for eksempel bog eller lår)
Kryddeblanding til geite-/kjekjøttet:
- Ei teskei finmalt spisskummen
- Ei teskei finmalt koriander
- Ei teskei finmalt ingefær
- 1 ½ teskei røykt paprika
- Ei teskei gurkemeie
- ½ teskei chili
- 1 teskei salt
- ½ teskei svart peppar
Ingrediensar i gryta:
- To store skeier nøytral matolje (for eksempel soyaolje)
- Ein stor løk
- To kvitløkbåtar
- Ein boks gode tomatar på boks
- 5 desiliter kylling- eller lammekraft
- Ei kanelstang
- Om lag 30 gram (kor mange) tørka aprikos
- Ei klype safran
Tørk av kjøttet med kjøkkenpapir, og skjær det i fem centimetre store terningar. Dersom du har kje- eller geitekjøtt med bein på, er må du rekne med større kjøttbiter.
Finn fram ein bolle. Bland i hop alt krydderet. Ha i kjøttet i bollen, rist godt rundt på kjøttet, slik at alt saman er dekka av krydder. Sett det kaldt eit par timar, eller over natta.
Legg ei leirgryte med lokk i kaldt vatn minst ein halv time før den skal i steikeomnen, slik at den trutnar og ikkje sprekk under steikinga. Sett steikeomnen på 220 grader (over- og undervarme).
Brun kjøttet på alle sider i ei stor steikepanna (eller ei vid jerngryte) på middels høg varme i litt nøytral matolje. Legg kjøttet over på ein tallerken når det er ferdig.
Skrell og finhakk løk og kvitløk, skru ned varmen på steikepanne-plata. La løk og kvitløk «sveitte» seg mjuk og gylden.
Ha i kjekjøttet, ha i tomatar på boks og kylling- eller lammekraft, samt kanelstang, finhakka aprikos og ei klype safran.
Kje gryta eit oppkok, og la den putre nokre minutt. Smak til med salt og peppar, og eventuelt safta frå ein halv sitron, eller ei blanding av appelsin og sitron.
Ta leirgryta ut av vatnet. Tørk godt av den. Hell kjegryta over i leirgryta, ha på lokk og la den godgjere seg i steikeomnen i bortimot ein og ein halv time. Då er kjekjøttet så mørt at det fell av beina.
Server kjegryta med nytrekt couscous, som du lagar til slik det står på pakken. Eg har alltid i litt smør, god olivenolje og finhakka, fersk bladpersille.
Tilbakeping: Tomatisert kjegryte under høgtrykk - Far min sitt kjøkkenFar min sitt kjøkken
Tilbakeping: Ossobucco alla milanese med kje - Far min sitt kjøkkenFar min sitt kjøkken