Far min og dei fleste andre kystfolk klarer seg ikkje utan poteta. Men sjølv om den han levd med oss gjennom mange hundreår, er det ikkje mange nordmenn som har gått vitskapleg til verks for å finne den perfekte kombinasjonen av rykande varm og sprø skorpe og fløyelsmjuk innside.
I løpet av nokre intense veker gror og spirer alt det velsmakande som er sådd i kjøkkenhagen. Det mest sørgmodige er å leve med at store mengder urter faktisk blir ståande til dei visnar fordi eigaren si iherdige kjøkkeninnsats ikkje er omfattande nok. Derfor bør du hauste og gjenbruke mens du kan. Til og med pent brukte vaniljestenger som har vakse fram på varmare breiddegrader kan du forvandle til ekte vaniljesukker.
I barndommen kjøpte eg Elvis-plate til bursdagen til mor mi. Eg må nok innrømme at eg nok hadde meir lyst enn henne til å høyre på kongen på vinyl. Seinare oppdaga eg at den amerikanske livsnytaren og far min faktisk hadde meir til felles enn mor mi og Elvis.
Den ferdiglagde maten rundt oss gjev oss få og små utfordringar for smaksløkane. Sødmen er ofte matvareindustrien sin valde middelveg, og gjer at vi heilt frå barndommen av til dels mister føling med heile vårt flotte smaksregister. Denne syrlege fiskesuppa – med eit nesten usunt følgje av smør og kremfløyte frå setra – er ei handsrekning til den som vi la seg utfordre.
Er det tilfeldig at det blir juksa med hestekjøtt i lasagne og annan ferdigmat, eller at kjøttdeig og andre farseprodukt med jamne mellomrom er E.coli- og salmonella-smitta? Tja, juks og slurv har vore ein del av historia heilt sidan matvareindustrien oppsto. Vil du vere heilt sikker på kva som går gjennom kverna, er det berre å stå for produksjonen sjølv.
Jule- og nyttårshelga krev dessertar frå den aller øvste hylla. Kva med å bytte ut eplemosen i dei tilslørte bondepikene med heimelagde, hermetiserte plommer som har brukt hausten til å godgjere seg?
Liker du ikkje sild? Vel, då har du ikkje prøvd denne gratinerte silde- og potetgratengen, ein slags norsk slektning av den svenske klassikaren ”Jansons fristelse”. Mild og fyrig på ein gong, fin som oppvarming på julebordet.
For far min finns det knapt noko flottare å by sine eigne ungar enn sjølvfiska hummar. Men ettersom «kardinalen frå havet» er ein så sjeldan gjest sjølv for oss langs kysten, må det bli eit festmåltid når ein først får den i teina – helst hummar servert med blomkålkrem og bondebønner.
Krabbesesongen på hausten er kort og intens for mange av oss. Og denne ettertrakta råvara er utan tvil aller best heilt fersk og litt lunka. Nedfrysing blir sjeldan så bra som ein skulle ønske. Men dersom du har nokre hundre gram krabbekjøtt på lur, er denne enkle retten med krabbe på ein brødbit fin å ha i bakhand.
Alle snakkar om lammesteika. Men faktum er at den langt mindre og av den grunn meir underskattta lammebogen er eit minst like saftig alternativ til søndagsmiddag. Ikkje minst når den har steikt så lenge i omnen at kjøttet fell frå beina av seg sjølv.