Kanskje var det franskmennene som «fann opp» frikasséen. Men den er ein heilt naturleg del av oss nordmenn sin søndagsmiddagsmeny. Verkeleg smakfull blir den om du bytter ut lam med kje.
Her på Far min sitt kjøkken har vi sagt det før, og seier det gjerne igjen; det er ei skam av ikkje geita og dei små kjea blir meir verdsett av oss nordmenn. Geitekjøttet kan vere kraftig på smak, men du lagar ikkje betre spekepølser enn om du bruker geitefarse.
Kjeet er utruleg mildt på smaken, og kjem verkeleg til sin rett i ein frikassé, der den kvite sausen i botn berre understrekar kjøttsmaken. Det er heilt herleg med rotgrønsaker til, ikkje minst kålrota – som kanskje er den grønsaka eg såg oftast på middagstallerkenen i oppveksten (om vi ser vekk frå gulrota).
Det første sporet av frikasséen i skriftlege kjelder finn vi på 140-talet, i Frankrike. Men denne måten å koke ut kraft frå bitar kjøtt med bein på, og jamne krafta med smør og kveitemjøl, er velkjent i vårt heimlege kjøkken.
Både hønsefrikassé og lammefrikassé er populære rettar på vårt middagsbord, men varianten med kje er kanskje den aller beste.
Oppskrift på kjefrikassé med rotgrønsaker
(nok til fire personar)
- Ein til halvannan kilo grytekjøtt frå kje, her er det kjøtt med bein på som gjeld
- Om lag 8-10 desiliter kaldt vatn
- Eit laurbærblad
- 8-10 peparkorn
- 250 gram gulrot
- 200 gram kålrot
- 150 gram erter
- Ein purreløk
- Tre store skeier smør
- Tre store skeier kveitemjøl
- Ein skvis ferskpressa sitronsaft
- 1 dl matfløyte
- Litt salt
Del opp kjøttet i passe store (serverings)stykker. Tørk godt av det med kjøkkenpapir.
Legg kjøttet tett i tett i ein passe stor kjele, i lag med laurbærbladet og pepparkorna, hell over det kalde vatnet til det akkurat dekker kjøttet og kok opp. Fjern skummet undervegs med ei ause, og la kjøttet trekke/småkoke til det nesten lausnar frå beina. Det tar fort ein time eller lenger.
I mens skreller du grønsakene (minus purreløken) og deler dei opp i tre, fire centimeter store biter. Kok dei i lettsalta vatn to, tre minutt, hell av kokevatnet og ha grønsakene deretter i iskaldt vatn. Ved å forvelle dei slik held dei seg sprø og fargerike.
Når kjøttet er kokt, tar du det ut av kjelen med ei ause og legg det til sides.
Finn fram ei passe stor gryte. Sett den på middels varme. Smelt smør og pisk inn kveitemjølet. La jamninga surre eit lite minutt utan at den blir brun. Spe i litt og litt kraft til sausen er passe tjukk.
For å få ein fin saus løner det seg å sile den gjennom eit finmaska dørslag. Når all krafta er spedd i sausen, kan du godt la den koke ned eit kvarters tid. Smak til med salt og peppar. Dersom smaken er tam, kan du koke sausen litt meir ned.
Ha i ferskpressa sitronsaft og matfløyte. Gje eit oppkok. Ha i kjekjøtt, førehandskokte grønsaker og skiver med purreløk.