Nokre smakar du møter i livet treng tilvenning. Andre smell i ganen som ein eksplosjon, og blir med ein gong omfamna av det sensoriske systemet vårt. Eg tør påstå at dei første dropane av soppsoya er noko av det munnen min har møtt som har gjeve meg mest gode kjensler.
Mi private erfaring er at landet er bortimot delt i to; mellom dei som syns nysteikte skiver med blodpølse og sukker eller sirup til er snadder, og dei som syns heile konseptet med blod som råvare er heilt forkasteleg.
Den søramerikanske måten å servere rå fisk på har for lengst erobra verda. Ceviche finns i hundrevis, kanskje tusenvis, av variantar – alt etter råvaretilfanget i området. Men felles for metoden er «koking» av fisk i safta frå lime eller sitron.
Juleribba og baconsvoren har ein ting felles: Svoren blir ikkje sprø om ikkje det ligg eit passe tjukt feittlag under svoren. Sjølv ein så «enkel» sak som å sprøsteike skinnet på grisen krev grunnleggande kunnskap.
Så enkelt, og så komplisert. Å lage pasta handlar om å blande saman to ingrediensar – finsikta mjøl og egg – og lage ei smidig deig. Men sjølv enkle prosessar krev det vi kanskje har minst overskot av i kvardagen, tid og omsorg.
Far min elskar sild, og har på sine gamle dagar også innsett at rakfisk kan vere smakfullt. Men eg er usikker på om han blir med på tur til Mexico for å pare dei norske fiskeklassikarane med guacamole tilsett litt søt mango.
Før eg skyver båten frå land, spør far min meg alltid om eg har med meg kniven. Kniven kan hindre ulukker til sjøs, men det er nesten like viktig at du dagleg tar vare på den kjøkkenreiskapen du garantert får mest glede av i livet. Om du ikkje klarer å slipe kniven sjølv, kjem du veldig langt med eit godt bryne eller slipestål og pent stell.
Trass i at sørlandsforfattaren Gabriel Scott hylla den beinrike berggylta heile livet, har «havets gris» eit dårleg rykte – og blir oftast brukt som agn i krabbe- og hummarteinene. Men dersom du skjærer ut den bakarste delen av fileten, har du eit grillmåltid på høgde med det aller beste.
For dei av som husker radiolegenda Bjørge Lillelien sine berømte ord «Saken er biff», ga ikkje det spontane gledesutbrotet nødvendigvis assosiasjonar til storfekjøtt. Mange av oss har nemleg vore meir vande med å hente biffen frå havet. Grava kvalkjøtt kan vere like smakfullt som spekemat frå sydlege strøk.
Gjestane dine vil nok sperre opp auga dersom du ber dei spa opp middagen frå bakken. Men lammesteika blir neppe betre enn om du tar i bruk ein mange tusen år gammal koketeknikk når lammelåret kjem om hausten eller til påske.