Mange klassiske rettar har blitt til takka vere uhell og misforståingar. Den svenske «najad-lax» – som faktisk blir produsert her til lands – er ein kombinasjon av gravlaks og røykt fisk. To elementære konserveringsmetodar som har smelta saman – med fisk som smeltar på tunga.
Lakesalting er ein gammal tradisjon her til lands, av mange orsakar. For det første kan ein både konservere fisk eller kjøtt for kortare eller lenger tid – avhengig av styrken på laken. For det andre kan du sikre eit saftigare resultat, spesielt om du lar svor og beingrind sitte på ytrefileten til grisen, slik at du står igjen med ein ekte svinekam. Lettsalting og lettrøyking gjer underverker.
Kva er ei pølse frå eller til i førjulstida? Vel, ei dampepølse til pinnekjøttet eller julemiddagen kan heve måltidet frå godt til særdeles godt. Gjer du som nordfjordingane, blander du det meste av det aller beste frå slaktetida i pølsene.
Italienarane kallar den både capicola, capocollo og coppa. Den krydra og speka svinenakken minner sterkt om ei god skinke, og er inngangsporten til den italienske spekehimmelen for den som ikkje har tolmod eller sjanse til å vente eit par år på resultatet.
Uansett kva du har slags råvarer i spekepølsa di, vil kvar blanding utvikle sin eigen særeigne karakter. Så langt er den beste pølsa vi har fått til på Far min sitt kjøkken ei blanding av elg, svin og rådyrhjerte.
Spekepølse etter gammal metode er i ferd med å bli ei rørsle i den norske lokalmatproduksjonen. Magnhild Dyrdal har fått mattilsyn og skeptikarar til å innsjå at pølser lagd ved hjelp av mjølkesyrebakteriekultur – under kontrollert arbeidsmiljø – er eit under for både smaksløkane og forskarane.
Sommar og haust siger makrellen inn i fjordane og gjev tallause små og store hobbyfiskarar eit blaff av fiskelukke. Makrellkjøttet taper seg fort i den varmaste årstida, men du forlenger lukkekjensla ved å salte og deretter kaldrøyke eller varmrøyke fisken.
Den gang grisen blei slakta på kvar gard i landet, blei alle delar av dyret brukt. I dag er det vanskeleg å finne oppskrifter på heimelagde syltelabbar og lettsalta, røykte svineknokar på nett – trass i at det aldri før har vore så mange matbloggarar, matprogram på TV og formidlarar av kokekunst.
All fisk kjem kanskje ikkje til himmelen, men er du så heldig å smake på den grava, kaldrøykte, varmerøykte eller raka ørreten til Geirmund Tormodsgard på Iungsdalshytta i Skarvheimen, kjem du garantert til å bli salig.
Det verste med tider på året då fangsten er stor og fiskeprisane låge, er at du ikkje rekk å ete all den ferske fangsten du gjerne skulle sett til livs. Men dersom du lettsaltar og kaldrøyker hyse/kolje eller skrei/torsk, kan du førebu deg på ei sensasjonell smaksoppleving – som til og med tåler nedfrysing.