Minna frå dei aller første leveåra er få for enkelte av oss. Men blant det vesle eg husker av farmor, er at ho tok seg av meg mens eg var febersjuk, og diska opp med nylagde vasskringler med smør på.

Farmor var ei av desse hardtarbeidande kystkvinnene som tok seg av heile familien med stor omsorg, og alltid sørga for at det sto mat på bordet. Ho gjekk dessverre bort alt for tidleg etter alvorleg sjukdom, men ho rakk å gjere eit usliteleg inntrykk på meg – som då endå ikkje var blitt skulegut.

Eg trur det var ein vinterdag. Eg låg på sofaen i stova til besteforeldra mine under ullteppet. Vegg i vegg låg kjøkkenet. Der elta farmor deig, trilla emne, lagde kringler – som ho kokte og deretter steikte. Eg husker utruleg godt dufta på kjøkkenet. Og den varme handa til farmor då ho strauk meg over nakken.

Og eg kjem aldri til å gløyme då eg sette tennene i kringla, sprø utvendig, mjuk – og nesten litt seig – innvendig, med rennande smør attåt.

Mi eiga personlege historie er berre ein brøkdel av den vasskringla kunne fortalt sjølv – om ho kunne. Det er kanskje ikkje frykteleg med næring i gjær, mjøl, mjølk, salt og vatn. Men du verda kor mange liv den har halde liv i.

Kringla blei eitt av symbola på den viktige verdshandelen som gjekk føre seg med Bergen som midtpunkt. Fiskarar nordfrå rodde til by’n for å selje fisk, og fekk ofte med seg kister nordover fulle av bakverk. Vasskringla tålte svært mykje og haldt seg bra svært lenge, takka vere at den både var kokt og steikt.

Folk den gong var svært pragmatiske. Ifølgje journalist og mathistorikar Henry Notaker leverte snekkerane i Bergen kister til bakaren for at sistnemnde skulle fylle den med mat for fiskarar som rodde sørover med tørrfisk og heim igjen med proviant og det som ein storby kunne by på.

Men vasskringla er truleg ikkje funne opp i Bergen. Den er til forveksling lik tyske pretzel eller tilsvarande nederlandsk bakverk, kringler som kanskje blei utvikla av munkar i Europa i tidleg middelalder. Det er naturleg at dei kan ha tatt vegen nordover og inn i Nordsjøområda med hanseatane eller nederlandske kjøpmenn og bakarar som følgde med den gong Bergen var Norges viktigaste, internasjonale handelsby.

Pretzelen kom seg og til Amerika, og vi har fått små, sprø snacks-variantar over Atlanterhavet i moderne tid. Men vasskringlene er og blir norsk tradisjonsmat som har spreidd seg til svært mange kystområde. Dessverre er den kanskje i ferd med å gå i gløymeboka for mange. Men turfolk bør absolutt lage seg ei ladning, putte i sekken og dyppe i kaffien i Guds frie natur. Mange stader er den fast følgje til rømmegraut og spekemat.

Det er faktisk ikkje så frykteleg mange gongane eg sjølv har ete vasskringler – eller bergenske vannkringler – etter at eg blei større. Men syskenbarnet mitt klarte å finne fram oppskrifta som truleg er den same som farmor brukte – dersom ho i det heile tatt brukte oppskrift. Her er den:

Oppskrift på vasskringler (eller bergenske vannkringler)

• 500 gram kveitemjøl
• 50 gram smør eller margarin
• 1 teskei salt
• 2 desiliter mjølk
• 1 ½ desiliter vatn
• ½ hg gjær
• Litt valmuefrø
• Sett steikeomnen på 220 grader (over- og undervarme).

Ha kveitemjølet i ein bakebolle i lag med saltet.

Varm opp mjølk og vatn i lag med gjæren, til 37 grader. Pass på at gjæren har løyst seg godt opp.

Hell mjølka og gjæren forsiktig over kveitemjølet. Arbeid deiga godt i hop med hendene. Sluttresultatet skal vere ei ganske fast deig. Ha eventuelt i litt meir kveitemjøl dersom deiga er for laus.

Sett deiga til heving ein lun stad med eit klede over bakebollen i ein halv times tid.

Del deiga opp i like store emne. Du skal no rulle ut eit par centimeter tjukke pølser, om lag 25 centimeter lange. Lag ein boge, og plasser dei to endane på same stad på langsida av pølsa. Bruk gjerne handflata til å presse skøytane ned, slik at kringla ikkje går frå kvarandre.

Sett over ein stor kjele med vatn, og kok opp til vatnet fosskoker. Kok nokre få kringler i slengen. Når kringla flyt opp, er den ferdig med første steg av varmebehandlinga.

Fordel kringlene på steikebrett. Steik dei til dei er gyldenbrune, det tar om lag eit kvarter. Dersom du vil, kan du drysse over litt valmuefrø over kringlene før du steiker dei.

Kringlene held seg lenge etter ei slik dobbelt varmebehandling dersom du oppbevarer dei i ein kakeboks eller liknande. Du kan og fryse dei ned. Men vasskringler smaker sjølvsagt svært godt heilt ferske med godt smør på.