Det er fascinerande korleis ei landegrense kan skilje mattradisjonar frå kvarandre, tatt i betraktning korleis rettar og metodar har vandra over heile verda i uminnelege tider. Eg slit med å forstå kvifor ikkje «Janssons frestelse» er like vanleg på norske middagsbord som dei svenske.
Far min og eg har i blant vore heldige på fiske ørret med flott rogn i. Kvar gong har vi snakka om kor godt det ville vore med heimelaga rogn. Ofte blei det med tanken. Men det er det ingen grunn til. Framgangsmåten på denne dyre delikatessa er enkel og sikker.
Eg elskar sjølvfiska, nysteikt fjellørret med nypoteter og rømmesaus. Dessverre står retten alt for sjeldan menyen, sjølv om fiskeforsøka har vore mange. Det er nesten ingen som skriv om fisken som nesten blei landa – og i alle fall ikkje utan å bli ledd av.
Er du i feriemodus, eller rett og slett ikkje ivrig på å diske opp med ein imponerande vanskeleg middag, er fiskepakke redninga. Å varte opp med flyndre, laks, torsk eller kva du vil «en papillote» er enkelt og greitt ein sikker vinnar, særleg med ein fløyelsmjuk fløytesaus til.
Det vakraste eventyret om våren? For mange er det nok tida då makrellen svømmer inn i fjordane våre. Med litt flaks skjer det om lag samstundes som nypotetene kan plukkast og sommarkålen er på sitt beste. Då er det tid for å servere nygrilla makrell – med tilbehør.
Det er underleg dette med spanjolar, sjølv om du har ei avtale med tilmålt tid, insisterer dei i blant på å dele nokre tapas før det i heile tatt er snakk om å prate arbeid. Eg kan takke eit slikt møte for at eg blei kjent med den franske brandaden sin spanske slektning, atascaburras.
Lasagnen er for lengst blitt ein del av det norske kjøkkenet. Men det er sjeldan ein bytter ut kjøttet med fisk i denne italienske klassikaren. Med fisk i lasagnen får du eit lettare resultat, ein rett som appellerer til alle generasjonar.
Klippfisk er ei av verdas beste og mest hardføre råvarer, foredla her til lands i hundrevis av år. Men det måtte altså latinarar for å overtale oss til å blande denne salta og tørka torsken med gode poteter, kvitløk, persille og litt andre godsaker, og fritere røra.
Det er kanskje forunderleg for mange at den vesle strandkrabben kan utløyse debattar om liv og død. Men det er altså ikkje berre berre å koke kraft på småkrabben, og servere den til gjestane sine.
Sommar og haust siger makrellen inn i fjordane og gjev tallause små og store hobbyfiskarar eit blaff av fiskelukke. Makrellkjøttet taper seg fort i den varmaste årstida, men du forlenger lukkekjensla ved å salte og deretter kaldrøyke eller varmrøyke fisken.