I Nord-Afrika klatrar kje og geiter opp mot himmelen i tre langs vegane – og vandrar lukkeleg inn i solnedgangen. Her heime er det nesten ingen som verdsett dei firbeinte skapningane med skjegg. Men vi fristar gjerne med ei kje- eller lammegryte frå Far min sitt kjøkken.
Landet vårt er grisgrendt og ulendt. Turistane som kjem hit vil aller helst sjå korleis vi nordmenn har rydda plass stein, fjerna skog og funne ein leveleg plass i steinrøysa. Geita har vore ein føresetnad for å få det til. Der kje og geit beiter, held vegetasjonen seg nede på eit nivå som hindrar gjengroing.
Ein av dei vakraste plettane på kloden vår er Kandal i Nordfjord. Når du kjem inn i den irrgrønne dalen på sommarstid, blir du møtt av hundrevis av geiter. For ein matentusiast er det fantastisk å sjå det felles fjøsanlegget som sikrar mjølking av geitene – og dermed råvarer til kvit og brun geitost.
Lenger nede i dalen ligg Kandal kjøtt, ein av leverandørane som har sikra meisterkokk Bodil Fjellestad Eikrem ved Gloppen hotell på Sandane prima råvarer til å byggje karrieren på. Dei med god hugs husker at Bodil og lagkameratane vann TV 2 sin matserie «Det norske måltid», der det vestlandske laget danka ut dei andre landsdelslaga i 2011.
Dessverre er det ikkje mange slike produsentar som satsar på kje og geit. Det er uforståeleg. Det absurde er at geita blir avliva og greve ned i staden for å bli brukt til heimelaga spekepølser eller anna snadder.
Eg har sjølv plukka med meg ferdig krydra vakuumpakningar med dei flotte stykningsdelane frå utmerka kje på samvirkelaget på Sandane. Du legg maten rett på grillen på indirekte varme, og kort tid etter har du eit draumemåltid føre deg. Far min likar kjøtt godt gjennomsteikt. Eg var spent på reaksjonen då eg serverte mørt og rosa kje. Sekunda tikka avgårde inntil han konstaterte:
– Dette er det beste kjøttet eg har smakt på veldig lenge.
Som med alt anna i forbrukarsamfunnet vårt, er det faktisk opp til deg og om du vil ha tilgang på nasjonale råvarer av ein så høg kvalitet som kje. Du må mase på personalet i ferskvareavdelinga i butikken din. Kandal kjøtt har og eit bredt sortiment med frysevarer.
Og ikkje sei at det tar så lang tid å lage langtidskokt kjøtt. Finn fram trykkokaren frå loft eller kjellar (eller kjøp deg ein, investeringa tener du inn i spart tid på matlaging).
Og treng du eit vintips til retten, så klikke du her. Jørn, som står bak bloggen matogvinnett.no, sette ein fabelaktig rødvin (og tok det flotte fotoet) til denne retten – som er inspirert av eit kjemåltid eg fekk servert på ei turistforeiningshytte i Jotunheimen for mange år sidan.
Har du lyst å prøve ei liknande gryte med nordafrikanske smakar? Oppskrifta på marrokansk kjegryte finn du her.
Oppskrift på tomatisert kjegryte/lammegryte i trykkokar (nok til fire personar)
- 1 kilo bog frå kje eller lam, delt i skiver
- 2 store skeier olivenolje
- 3 kvitløkbåtar
- Tre paprika, gjerne ein grønn, ein gul og ein rød
- Ein stor løk
- ½ teskei tørka flak frå rød chili
- Ein boks hakka tomatar
- Ein stor rød tomat
- Ein kvist med fersk rosmarin (eller ei teskei tørka rosmarin)
- 1 desiliter kvitvin
- 2 desiliter rødvin
- 2,5 desiliter grønsakskraft/buljong
- 1 laurbærblad
- Ein neve fersk koriander
Du kan enten lage gryta i ein trykkokar eller i ei jerngryte, i trykkokaren tar det berre ein tredel av tida – og gryta er klar på ein halv time.
Fjern skalet på løken og kvitløken og finhakk. Fjern kjernen og stilken på paprikaen og del den i strimlar. Del tomaten i terningar.
Varm olivenoljen på middels høg varme i gryta/kjelen. Brun kjøttet – eit par minutt på kvar side. Bruninga bør du gjere i fleire vendingar, slik at kjøttet faktisk blir steikt godt. Ha på salt og peppar på kjøttet mens du steiker det, legg deretter kjøttet til side i ein bolle eller på eit fat.
Skru ned varmen til middels og la løken surre nokre minutt, til den er mjuk og nesten gjennomsiktig.
Ha i kvitløk, surr eit minutts tid til.
Ha kjøttet oppi kjelen/gryta, ha i vin, chili-flak, paprika, tomat på boks og fersk tomat, laurbærblad.
Dersom du bruker trykkokar, lar du gryta putre under lokk i ein halv time (hugs å følgje brukarrettleiinga frå produsenten). Gryta treng om lag ein og ein halv time før kjøttet begynner å lausne frå beina med vanleg koking.
Smak til med salt og peppar før servering. Dryss over finhakka, fersk koriander før du serverer.
Server kjegryta/lammegryta med gode poteter og godt brød til, som du kan bruke til å suge opp den smakfulle sausen.
Lenker:
http://www.gloppenhotell.no/Lokalmat/tabid/705/Default.aspx
Hei og takk for en kjempefin side.
Har lyst til å prøve så mye av det dere har fått til her, men tiden strekker ikke til.
Men nå er det igang med kjegryta igjen. Lagde den ifjor, og det tror jeg faktisk er noe av det beste jeg har smakt.
Lagde den ikke i trykkoker, men i ei jerngryte. Kokte den I ca 3, 5 timer. Helt supert.
Nå har jeg slakta den ene geita og ser frem til ett nydelig måltid i helgen.
Hei, Peder! Det er ord som varmar ein matbloggar som ikkje har anna inntekt på verksemnda enn å inspirere og glede andre med same interesse:) Er heilt sikker på at det smakte i jerngryta og. Men om du får sjansen, så prøv gjerne med trykkokar og. Smaken blir veldig intens og god med denne fantastiske innretninga! Lukke til med måltidet!