Spanjolar med respekt for sin eigen kultur har ein krevjande eigenskap. Dei tar sjølv dei enklaste rettar med det største alvor. Kødder du med paellaen eller potetomeletten, er du i trøbbel. Men her kan du lære å lage ein bortimot perfekt tortilla española.
Nyleg var eg på vennebesøk i Madrid. Laurdagen eller søndagen kan du godt bruke til å vandre gatelangs, og stikke innom ein bar som verkar forlokkande – eller har eit godt rykte. Enkelte stader, som i Granada i Andalucia, er det nærast lovpålagt at du skal serverast ein liten tapas-rett til drikket.
Godt drikke og ein god diskusjon er alltid appetittvekkande. Sjølv om eg kjenner meg mett denne dagen, tar eg ein bit av den ganske tynne tortillaen, den klassiske varianten med berre egg, løk, potet og litt salt. Og eg må ta ein bit til, og ein til. Makan! Så saftig innvendig, ganske søt-aktig og til å bli avhengig av. Lagd til perfeksjon av ein kokk som kan sine klassikarar.
Dagen etter, på flyet heim, har eg framleis smaken på tunga. Inspirert av barbesøket bestiller eg ein bagett med tortilla española. I det eg set tennene i den fabrikklagde varianten, innser eg tabba. Tortillaen er tørrsteikt og smaklaus.
Tortilla lagd på egg er omtalt allereie i 1519 – i dei historiske kjeldene i kjølvatnet av spanjolane si kolonisering Amerika, potetomeletten var jend på begge sider av Atlanterhavet. Sjølv etter fem hundre år med kunnskap om ein relativt enkel rett, er det altså mange som serverer simple versjonar av klassikaren.
Tortillaen er sjølve kvintessensen av dei heldige sidene av kulturblandinga mellom Europa og det nye kontinent. Spanjolane hadde med seg høner/egg, salt og olivenolje, Amerika kunne by på poteter.
I 1817 dukkar den første omtalen av tortilla española – potetomelett – opp i skriftelege kjelder i Navarra, regionen langt nordaust i Spania. Og dei mest innovative kokkane frå den nordlege eller austlege delen den iberiske halvøya har halde fram med å utvikle retten.
Ferran Adria, den katalanske superkokken som endra matverda med restauranten El Bulli, bytter ut ferske poteter med potetchips, og har med det laga ein rett som er like revolusjonerande som potetomeletten si tid var.
Du kan lage den akkurat slik du vil. Mengdene potet per seks egg varierer frå nokre hundre gram til ein heil kilo. Eg syns du får eit langt saftige resultat, og eit betre samspel mellom dei få ingrediensane, ved å redusere potetmengda.
Tortilla española
(Spansk potetomelett til fire personar)
- 400-500 gram poteter
- Ein og ein halv stor løk
- 6 store egg
- Litt salt
- God olivenolje
Skrell potetene, og skjær dei i tynne skiver (3-4 millimeter tjukke). Hell eit par desiliter god olivnolje i steikepanna, og sett den på middels svak varme. Ha i potetene når oljen er varm. Steik potetene på svak varme i 20 minutt, til potetene er så mjuke at dei nesten går i stykker. Fisk potene ut av steikepanna, ha dei over i ein bolle, men la mesteparten av oljen bli igjen i steikepanna.
Skrell løken, del den over midten og skjær den i tynne skiver. Steik løken på middels sterk varme nokre minutt, til den er mjuk og nesten gjennomsiktig. Ha løken over i bollen med potetene.
Pisk samen egga og ha i litt salt. Hell egga over potenene og løken, bland godt og la røra stå i minst ein halv time. No skal smaken sette seg, slik at du får mykje betre smak på tortillaen.
Hell av mesteparten av olivenoljen frå steikepanna. Det er nok at det er igjen eit par store skeier. Sett plata på middels sterk varme. Ha i røra når steikepanna er varm igjen, og la tortillaen steike i fem minutt.
I mellomtida finn du fram ein tallerken som dekker steikepanna. Når dei fem minutta har gått, er det tid for den mest dristige delen av omelettprosessen. Hold i steikepanna med høgrehanda. Legg tallerkenen over steikepanna med venstre hand. Flytt deg gjerne over til vasken dersom du er usikker.
Vipp steikepanna raskt mot venstre, slik at den steikte delen av omeletten landar på tallerkenen med steikesida opp. Ha i ei skei eller to med olivenolje i steikepanna, og skli omeletten ned igjen i panna med den steikte sida opp.
Bruk ein steikespade eller ei tresleiv til å pynte runde av kantane på omeletten. Omeletten treng maks fem minutt steiking på den siste sida. Ein tortilla er perfekt når den framleis er saftig innvendig. Men det er smart å la den stå eit kvarter på bordet og kvile før du serverer den lun.
Er tortillaen tørr innvendig, har dne steikt for lenge – eventuelt på for sterk varme.