Tynnskore, hurtigtørka og eventuelt røykt kjøtt har blitt svinedyr trendmat under det amerikanske namnet «beef jerky». Men faktum er at du fikser biffen sjølv, akkurat slik samar, urfolk og folk flest rundt om på heile kloden har gjort det i uminnelege tider.
Far min elskar sild, og har på sine gamle dagar også innsett at rakfisk kan vere smakfullt. Men eg er usikker på om han blir med på tur til Mexico for å pare dei norske fiskeklassikarane med guacamole tilsett litt søt mango.
Den gang grisen blei slakta på kvar gard i landet, blei alle delar av dyret brukt. I dag er det vanskeleg å finne oppskrifter på heimelagde syltelabbar og lettsalta, røykte svineknokar på nett – trass i at det aldri før har vore så mange matbloggarar, matprogram på TV og formidlarar av kokekunst.
Før eg skyver båten frå land, spør far min meg alltid om eg har med meg kniven. Kniven kan hindre ulukker til sjøs, men det er nesten like viktig at du dagleg tar vare på den kjøkkenreiskapen du garantert får mest glede av i livet. Om du ikkje klarer å slipe kniven sjølv, kjem du veldig langt med eit godt bryne eller slipestål og pent stell.
All fisk kjem kanskje ikkje til himmelen, men er du så heldig å smake på den grava, kaldrøykte, varmerøykte eller raka ørreten til Geirmund Tormodsgard på Iungsdalshytta i Skarvheimen, kjem du garantert til å bli salig.
Trass i at sørlandsforfattaren Gabriel Scott hylla den beinrike berggylta heile livet, har «havets gris» eit dårleg rykte – og blir oftast brukt som agn i krabbe- og hummarteinene. Men dersom du skjærer ut den bakarste delen av fileten, har du eit grillmåltid på høgde med det aller beste.
For dei av som husker radiolegenda Bjørge Lillelien sine berømte ord «Saken er biff», ga ikkje det spontane gledesutbrotet nødvendigvis assosiasjonar til storfekjøtt. Mange av oss har nemleg vore meir vande med å hente biffen frå havet. Grava kvalkjøtt kan vere like smakfullt som spekemat frå sydlege strøk.
Stadig fleire norske småbruk blir lagt ned. Men det betyr ikkje at dei små jordlappane ikkje kan brukast til litt sommaravl av dine heilt eigne griser. For å realisere tanken, er det smart å gå i lag med andre med same interesse. La grisane springe (nesten) fritt, det er vår…
For nokre år sidan visst knapt nordmenn at svinenakken var ein av dei finaste delane av grisen. I staden har dette utmerka kjøttet – med flotte render av passe mykje feitt – blitt skiva opp og grilla nokre minutt til eit ganske seigt resultat som nakkekotelett. Tar du deg tida til å la grillen arbeide for deg ein liten arbeidsdag, kan du heller by gjestane på pulled pork.
Har du tenkt over at det flyr tusenvis av festmiddagar over hovudet på deg kvar vår, sommar og haust? Ikkje det? Vel, enten du feller and og gås sjølv, eller går i butikken for å handle råvarene, er konfiterte andelår – eller confit de canard – måltid utanom det vanlege.