Tynnskore, hurtigtørka og eventuelt røykt kjøtt har blitt svinedyr trendmat under det amerikanske namnet «beef jerky». Men faktum er at du fikser biffen sjølv, akkurat slik samar, urfolk og folk flest rundt om på heile kloden har gjort det i uminnelege tider.
Det er ein tommelfingerregel blant verdas kokkar at ein ikkje koker fiskekraft eller -suppe på laks, ørret og annan rød fisk. Men på Far min sitt kjøkken gjer vi unntak frå denne regelen etter å ha smakt på fjellfisksuppa til kokken Kjell på Iungsdalshytta.
Kva skal vi ha til middag? Aner ikkje. Kanskje middagspølser? Replikken er henta frå min oppvekst, og kanskje din og? Men svaret til matvareindustrien, og foreldre og unger i tidsklemma, på dei fleste middagsdilemma er ikkje nødvendigvis det beste.
Far min elskar sild, og har på sine gamle dagar også innsett at rakfisk kan vere smakfullt. Men eg er usikker på om han blir med på tur til Mexico for å pare dei norske fiskeklassikarane med guacamole tilsett litt søt mango.
På Far min sitt kjøkken er det ikkje eit mål i seg sjølv at maten skal vere billig. Men dersom du har god tilgang på rimelege råvarer – for eksempel utmerka svinekotelettar, bør du sende dei innom steikeomnen så lenge som du har tid til. Ovnsteikte svinekotelettar med rotgrønsaker er enkel, billig og knallgod middagsmat.
Hausten er sildetid. Far min – og tusenvis av andre nordmenn – vaks opp på sild og poteter. Lune, nysteikte sildekaker med ein like lun potet- og grønkålsalat hever desse rimelege råvarene til eit aldri så lite luksusmåltid.
Haustens vakraste eventyr for enkelte av oss er hummarfiske nokre hektiske veker før vinteren får grep om kysten vår. Den delikate smaken på kjøttet til havets kardinal treng lite smaktilsetning. Legg hummaren på grillen med ein liten klatt urtesmør med estragon på toppen.
Eg har vakse opp i Fåreland. Overalt fantes det lam og sau i oppveksten. Men av ein eller annan merkeleg grunn kan eg ikkje minnast å ha fått servert rettar basert på lammekjøtdeig ein einaste gong. Derfor søker eg til sørlegare breiddegrader for inspirasjon, og kjenner framleis dufta frå dei marokkanske lammekjøtbollane eg ein gong fekk servert frå ein rykande varme tagine.
Det er mange ting i livet du tar for gitt. Den dagen det sjeldan er å sjå eller forsvinn, kjem saknet krypande. Slik er det med fisken langs kysten som alltid har vore der – men plutselig ikkje heng i garnet eller på snøret, akkurat som lyren.
Kvar var du då Tromsø-keeper Bjarte Flem kasta ballen i eige mål? Eg og far min sette nesten både spekesild, kålstuing og potet i halsen då den uortodokse målmannen frå Sunnmøre foræra Sogndal eit høgst uventa poeng i ein av dei mest spektakulære tippekampane i manns minne.