Naturen er lunefull. Det eine året kan sjukdom herje plommetreet og utradere avlinga, det neste truer greiene med å breke av eventyrleg mange rødgule, søte mirakel. Når overfloda er verkeleg stor, er det tid for smuldrepai med plommer. Oppskrifta duger også godt til epler eller rabarbra.
Far min og dei fleste andre kystfolk klarer seg ikkje utan poteta. Men sjølv om den han levd med oss gjennom mange hundreår, er det ikkje mange nordmenn som har gått vitskapleg til verks for å finne den perfekte kombinasjonen av rykande varm og sprø skorpe og fløyelsmjuk innside.
I løpet av nokre intense veker gror og spirer alt det velsmakande som er sådd i kjøkkenhagen. Det mest sørgmodige er å leve med at store mengder urter faktisk blir ståande til dei visnar fordi eigaren si iherdige kjøkkeninnsats ikkje er omfattande nok. Derfor bør du hauste og gjenbruke mens du kan. Til og med pent brukte vaniljestenger som har vakse fram på varmare breiddegrader kan du forvandle til ekte vaniljesukker.
Vi som av ein eller annan grunn er plassert her langt mot nord, har i utgangspunktet lite eksotiske vekstar å glede oss over. I alle fall var far min og min eigen barndom til dels fargelaus på det punktet. Eit av dei få unntaka var rabarbraen, som veks vilt og uhemma under dei rette forholda langs kysten. Rabarbrasuppa er genial, fordi den er like god kald som varm.
Har du lurt på kvifor paiane ser så fabelaktig mykje flottare ut i ei glansa matblada eller påkosta kokebøkene enn når du sjølv forsøker deg på kjøkkenet? Truleg er det nokre avgjerande triks konditorane eller kokkane har «gløymt» å nemne for deg…
Du kan skilje ein god amatørkokk frå ein middels eller dårleg når du smakar på potetmosen hans. I mi eiga jakt på den perfekte potetmosen har eg inngått partnarskap med eit kjøkkenreiskap du ikkje vil skilje deg av meg når du første har fått auga opp for den. Ønsk deg potetpresse til jul!
Den som har ei nærast viltvaksande rabarbraklynge i hagen, rekk sjeldan å få den brukt opp før Sankthans. Men den som er litt lat og passe smart, fryser ned rabarbraen i mindre biter. Klar til å bli safta eller brukt i iskrem, pai eller til fruktsuppe når som helst når sola ikkje lenger varmar oss like godt.
I heile oppveksten handla alle måltid om kvaliteten på potetene. Dersom far min ikkje likte konsistensen og smaken på den viktigaste gjesten på tallerkenen, kunne kjøttkakene eller torsken vere så gode dei berre ville.
Paradoksalt nok trengs det berre eit lite bidrag frå den svært høgtveksande løpstikka til å endre heile smaken på råvarene. Nypotetene får ein selleriliknande bismak, mens den aller mest påtrengande feittsmaken til makrellen forsvinn.
Sjølv om minusgradene allereie er her, dukka det opp over ein kilo prima raudbeter under ryddinga av kjøkkenhagen. Dei djupraude rotfruktene er allereie lagt på glas, og hamnar kanskje under eit juletre nær deg.